VEKAM, “Jansen ve Ankara” Kitabını Yayımladı
Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), ünlü şehir planlamacısı Hermann Jansen’in yazışmalarını ilk kez gün yüzüne çıkaran Jansen ve Ankara: Planlar-Yazışmalar kitabını yayımladı. Kitap, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Ankara’nın imar planlarının hazırlanması ve uygulanması sürecine ışık tutmak amacıyla başkentin fiziksel planlamasını üstlenen Hermann Jansen ve Ankara Şehri İmar Müdürlüğü arasında yapılan yazışmaları ve bu yazışmalara konu olan planları, eskiz ve perspektif çizimlerini okurlarla buluşturuyor.
Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Çağatay Keskinok, Irmak Yavuz Özgür ve Eren Efeoğlu tarafından kaleme alınan Jansen ve Ankara: Planlar-Yazışmalar kitabını yayımladı. Kitap erken Cumhuriyet döneminde başkentin fiziksel planlamasını üstlenen Hermann Jansen ve Ankara Şehri İmar Müdürlüğü arasında yapılan yazışmalarla farklı ölçekteki planları, eskiz ve perspektif çizimlerini ilk kez gün yüzüne çıkartıyor.
Ankara’nın imar planlarının hazırlanması ve uygulanması sürecine ışık tutan çalışmaların yer aldığı Jansen ve Ankara: Planlar-Yazışmalar kitabında 1930-1938 yılları arasındaki yazışmalara yer veriliyor. Yazışmalarda kentin planlaması ve bölgeleme, tarihi kentin korunması, kent yaşamı, kentsel hizmetler ve halk sağlığı, planların uygulanması ve yapılaşma, kent güzelliği ve yapı düzeni gibi önemli kavram ve konular ele alınıyor.
Hermann Jansen’in, abartısız ve kentin oluşumunda iktisadi boyutu önemseyen, kentsel mekânın üretiminde sadeliğe ve akılcı çözümlere özen gösteren, bütüne biçim verme kaygısı ve toplumsalcılığı esas alan imar yaklaşımı yazışmalarda ortaya çıkıyor. Kitapta bu yaklaşımın 1928 Ankara İmar Planı yarışma sonucuna etkileri de gözlemlenebiliyor. Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki zorlu koşullarda bile ilkesel bir bakış ve modern bir arayışla ele alınan planlama anlayışı ve şehircilik yaklaşımı yazışmalarda kendini gösteriyor.
Kitap, doğrudan şehircilik ve şehir imarı ile ilgili okuyucuya sunduğu 77 yazışmanın yanı sıra, bu yazışma ve planlardan hareketle araştırmacılara yararlı olacak konu, kavram, yer ve kişi isimlerinden oluşan bir dizine de yer veriyor. Kitabın hazırlık aşaması, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Harita ve Plan Belgeleme Birimi ve Berlin Teknik Üniversitesi Mimarlık Müzesi Arşivi’ndeki Jansen planlarının incelenip yazışmalarda gönderme yapılan planlarla eşleştirilmesini kapsıyor. Çevrimiçi uydu görüntüsü üzerinde coğrafi olarak konumlandırılan plan ve eskizler kitapta etkileşimli olarak erişime sunuluyor. Yazışmalarda ele alınan yerlere dair dönem fotoğrafları ve hava fotoğrafları, o yere ait bir imge oluşturması açısından ilgili yazışma ve planlarla eşleştirilerek okura sunuluyor.
Kitabın kapak tasarımı yine Jansen’den ilham alıyor. 1928 Ankara Nazım İmar Planı Yarışması’nda ünlü şehir planlamacısının tasarısında kentin kurucu bileşeni olarak öne çıkan unsurlar, kapakta kuş bakışıyla yalın bir imgeye dönüşüyor. Bu soyutlamanın merkezindeki eksenler, kentte hareketin temel eksenleri olarak doğu-batı doğrultusunda demiryolunu, kuzey-güney doğrultusunda ise Atatürk Bulvarı’nı gösteriyor. Tasarımın merkezi, Jansen’in kentteki açık alan sistemini kurgularken esas aldığı çanak biçimli havzayı parçalayan akarsu vadileri Bentderesi, İncesu Deresi ve Çubuk Çayı’nı simgeliyor. Kent, planda kuzeyde Etlik ve Keçiören, güneyde ise Çankaya ile sınırlanıyor.
Günümüzde bu sınırlar çoktan aşılmış, kentin doğal bileşenleri artık gözlenemez olsa da Jansen Planı’nın bu imgesi, kentin kurucu ve dönüştürücü bileşenleri olarak bu katmanlarının yeniden bir arada düşünülmesi gerektiğini hatırlatıyor.
Kitaptan:
“Şehirler yaşanılan zamanın in’ikâslarıdır [yansımalarıdır]. Bunlar kuvvetli, vücut vermek arzusu ile yaratılmışlarsa taştan olan ifadeleri ebedî bir kıymeti kazanırlar, şehirler aynı zamanda gelecek zamanlara maziyi tanıtan birer varlıktır. Hattâ harabeleri bile büyük bir zamana şehadet edebilirler.”
“Türk şehirleri inşaatını tekâmül faaliyeti İmar Planı’nda gösterilen yeni inşaat sahasına sevk olunmalı. Buna mukabil Eski Şehir merkezleri ananevi görünüşler ile muhafaza olunmalı ve bilhassa Eski Şehir siluetinin saklanmasına, mevkiinin ve caddelerin yeknesak tablolarına kıymet vermelidir.”
Avrupa şehirlerinde olduğu gibi tez elden Ankara için de ahenkli bir inşaat talimatnamesi tanzim olunmalı ister umumi ister hususi, bütün yeni inşaat bu talimata tabi olmalı. Bu inşaat talimatnamesinde bina yükseklikleri, arsadan istifade, avlu ve avlu vüs’ati vesaire gibi meseleler tamamen izah edilmeli.”