YÖNETİCİLERE KUR’AN VE SÜNNETTEN MESAJLAR
Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla. Bu, akademik kaygılarla yaptığım bir çalışma değil. Geçtiğimiz dönemde söz konusu olan muhtemel bir süreç öncesinde, sorumluluk ekseninde ortaya çıkabilecek bir sonuç karşısında, yönetim perspektifimi Kur’an ve sünnet odağında gözden geçirme ihtiyacı hissetmiştim.
Yöneticiye verilen mesajları merkeze almak üzere notlar alarak Kur’an’ı hatmettikten sonra yine notlar alarak Buhari’yi okumuştum. Elbette Kitâb ve sünnetin idarecilere yönelik sayısız mesajları vardır. Ancak benim burada maddeler halinde verdiklerim, belirttiğim perspektifle yaptığım okumalarla aldığım mesajlar.
Patron, başkan, müdür ya da başka hangi pozisyonda olursa olsun yönetici, idareci, amir durumunda olan her kişi için bu mesajların önemli olduğunu değerlendiriyorum. İstifade edilebileceği düşüncesiyle paylaşmak istedim. Faydalı olması dileğiyle,
1. Kurtuluş formülünü unutma. (İman et) + (iyi iş yap) + (hakkı tavsiye et) + (sabrı tavsiye et)
2. Allah’a inan, güven. İnancın sapasağlam olsun. Her zaman Allah’ın yüceliği ve kendi acizliğin duygu ve düşüncesiyle hareket et. Allah’ın rahmetini iste, azabından kork. Her şeyin Allah’ın izniyle olduğunu, asıl dost ve yardımcının Allah olduğunu unutma. Allah’ın yardımı olmazsa hiçbir şey yapamazsın. Daima Allah’tan yardım dile. Allah’ın bağışlamasını sağlayacak şekilde ve bu ümitle koştur. Allah’ın rızasına aday ol. Allah’ı ve Rasulünü hakem olarak kabul et. Allah’ın kelamını üstün tut. Allah’ı ve Rasulünü üzme. Allah’ı unutma. Allah’ı görüyormuş gibi yaşa. Zorda da rahatlıkta da Allah’a yönel.
3. Hz. Peygamber’e salat et, onu öv. En güzel örnek olarak Hz. Muhammed’i gör.
4. Allah’ın sana verdiği nimetleri söyle, an, zikret, ifade et (tahdis-i nimet) ve böylece huzur bul. Sahip olduğun nimetlerin çokluğuyla övünme, nimetlerin hesabını verebilmeye bak. Bulunduğun yerlerde iyi insanları an, anlat, söyle.
5. Şükret. Başından kaldırılan sıkıntılar için daima şükür halinde ol. Nimetleri yok sayma, yalanlama. Her nimetin kıymetini bil. Her nimet için tek tek hamd et, şükret. Nankör olma. Nankör olandan uzak dur.
6. Aydınlığın, güzel günlerin kıymetini bil, ona göre yaşa. Mutlu ol, ihya et, durma.
7. Allah’ın verdiğine de aldığına da razı ol. Allah dilediğine mülk ve otorite verir, dilediğinden alır. Verdiğine de aldığına da razı ol.
8. İmkânsız görme. Allah isterse, zorlar gerçekleşir. Sana zor gelenler, Allah için kolaydır. O’ndan iste. Allah öyle şartlar var eder ki, ne istiyorsan, hayırlısı ise zor gibi görünen isteklerin gerçekleşebilir. İmkânsız görme, koş. Rasyonel ve reel olanı kısmen aşan hedefler belirle. Allah’ın ve meleklerin yardımını her zaman yanında hisset. Nispeten normalin ötesinde, üstünde başarıların peşinde ol. Büyük hizmetlere, görevlere aday ol, büyük hedeflerin olsun. Hiçbir şey, büyük görevlere namzet olmana engel olmasın.
9. Israrcı olma, tevekkül et. Hayır gördüğün şer, şer gördüğün hayır olabilir. Herhangi bir şeyde çok fazla ısrarcı olma. Allah’ın bir planı olduğunu bil. Sonuçlar karşısında aşırı tepkiler verme. Ne kadar istesen de bazı şeyleri yapamazsın. Gereken zahiri sebepleri yaptıktan sonra aşırı ısrarcı olma. Bir şey olacaksa, kimse engel olamaz. Sular kurur, deniz çekilir, bir şekilde olur. Elinden geleni yap, sonucu Allah’a bırak. Velî Allah’tır. Allah’tan bekle, Allah’tan iste.
10. İsteklerinden dönmeyi bil. İsteklerini ilah edinme. Yanlış şeyler isteyebilirsin.
11. Bilgiyle hareket et. Cahillerden olma, cahillere uyma. Heveslerine, duygularına uyma. Birilerinin kuruntuları ile değil somut bilgi ve gerçeklerle hareket et. Her şeyi bilemezsin. Bilmediğin konularda konuşma, büyük sözler söyleme, öğren. Bilmeyenin kalbi mühürlenir. Bilginin peşinde ol, bilgiyle kalbini, aklını, kendini koru.
12. Bilgini kullan, bunu zorunluluk olarak gör. Sahip olduğun rüşd ve ilmi kullanmak zorundasın.
13. Unutmamak için sağlam arşiv yap.
14. Bilene sor. Bilemediğin, anlamadığın konuları bilene, işin uzmanına sor. Bilmediğin konularda iddialı olma.
15. İstişare et. Değer verdiğin, görüşünü önemsediğin insanlar olsun, onlarla istişare et.
16. Alternatif çözümler üret. Her işin alternatifi olsun. Alternatifleri araştırma ekipleri oluştur. Normal çözüm yoksa, ruhsatlarla hareket et. Özel durumlar, özel çözümler gerektirebilir. Özel durumları göz önünde bulundur.
17. Denizleri, hayvanları, semayı, dağları, ateş, yeri, geceyi, gündüzü, yağmuru, yaratılışı bilimsel olarak araştır. Allah’ın kudretini göster.
18. Bilginin kaynağını araştır. Bilginin silsilesini mutlaka araştır. Kim söylüyor, bilgi kimlerden geliyor, isim isim tespit et.
19. Alimlere, bilim adamlarına değer ver. Bunu hissetsinler. Hayatın dışında değil merkezinde olsunlar. Bunun imkanlarını oluştur.
20. Zulme fırsat verme. Güç, zulme sebep olmamalıdır. Haksızlık yapanlara rahat verme. Zalimlere hiçbir şekilde tolerans gösterme, zalimleri koruma.
21. Nizam ve düzenle hareket et, düzeni koru, düzensiz olma. Düzenin bozulmasına müsaade etme. Birlikte olması gerekeni ayırma. Her şey yerinde olsun, yerinde dursun. Yerinde olmayanları fark et, yerine koy. Her kişinin bir yeri, konumu vardır. O konumu koru. Alakasız, gerçek dışı, uygunsuz konumlandırmalar yapma. Yakışsın, uygun olsun. Her kişi ne ise odur. Onu başkası olarak konumlandırma.
22. Temizliği öncelikli gör. Temizliğe önem ver. Beden ve çevre temizliğine dikkat et. Temizliğin görülür, fark edilir olsun. Kirleri ve pislikleri derhal ortadan kaldır.
23. İbadet et. Allah’ı zikirden uzak durma, ihlas ve samimiyetle ibadetine devam et. İbadeti temel mesele olarak gör. İbadet için yaratıldığını unutma,
24. Namazını huşu ile kıl. Gece kalk namaz kıl. Namazlarında riya yapma, uzun uzun secde et.
25. Dua et. Zahiren olmaz gibi görünenleri dualarında net bir şekilde iste.
26. Zekatı ver.
27. Tarafın, durduğun yer ve yön net olsun. Ashab-ı yeminden ol. Yönün belli olsun.
28. İyilerin velisi ol. Müslümanlar birbirilerinin velileridir. Her iyi kişiye, onun velisi (babası) gibi davran, onun menfaatini koru. Kendin için istediğini kardeşlerin için de iste.
29. İyi kişiler, bulundukları yerin geneline ilişkin tavırda etkili olur. Söz ve tavrında muhatap kitledeki iyi kişileri göz ardı etme.
30. Islahı esas al. İlga değil ıslah ile hareket et. Mevcut işleyişleri geliştirmeye bak. Gelişme noktalarına odaklan. Bütünüyle bozup yeniden yapmaya odaklanma. Elbette ilga edilecek şeyler de vardır. Onlar için ilga tavrı kaçınılmazdır. Bununla birlikte ıslah, düzeltme iddiasındakiler karşısında da dikkatli ol. Her düzeltme iddiası isabetli değildir. Düzelteyim derken bozma.
31. Kimi zaman beklemediğin şekillerde imtihan olabilirsin. Zorluklar, kayıplar olabilir. Her an her şeye hazırlıklı ol, doğrudan ayrılma.
32. Her zaman saldırılara karşı hazırlıklı ol, hiçbir zaman savunmadan gafil olma.
33. Her saldırıya kendi türünden fazlasıyla cevap ver. Saldırı türlerine, kendi cinslerinden karşılıklar hazırla.
34. Zor anlarda yanlış yapma, doğrudan ayrılma. Zorlukta, yanlış tavır sergileme.
35. Zorluğun içindeki, yanındaki kolaylığı ara. Her zorlukla beraber kolaylık vardır. Yaşadığın zorluğun kolaylığını gör, farkında ol, yaşa.
36. Ümitsizliğe düşme, daima umudunu koru.
37. İnkârcılar pişman olacaklar. Sen onların pişmanlık yaşayacaklarını bil. Onlara ona göre bak.
38. Bazı kişilere karşı mesafe koy. Bazılarıyla aranı tam olarak aç, ayır. Herkese yakın olma. Bazı kişileri civarına yaklaştırma. Bazı kişi ve gruplara karşı mesafe ve sınır koy. Kötü, kötünün eşidir. İyi iyinin. Grupları gör, anla. Ona göre tavır al. Grupların tepelerini belirle, onları muhatap al.
39. Hasetçilere karşı dikkatli ol
40. Gözlerin hainliğini, düşmanlığını gör. Gözleriyle seni yıkmaya çalışanların farkında ol.
41. Alaycıları önemseme. Alaycıların sonu felakettir. Her insanın kökü acziyettir. Kibirlenenleri nutfe olarak gör.
42. Fitneleri yok etmek için çalış. Yetki alanında fitnelere fırsat verme. Gereksiz, asılsız söylentilerin önünü derhal kapat. Fitneleri yok edene kadar çalış, mücadele et, usulünce ortadan kaldır. Fitnelere karşı dikkatli ol. Fitnelerden kaç. Fitnecileri takip et, gerekeni yap. Kimi zaman mallar ve evlatlar fitne olur, dikkatli ol.
43. Fesatçılara fırsat verme. Fesatçıların fesadına engel ol. Müfsitlere, bozgunculara yaptırım uygula.
44. Gıybetçilerden uzak dur. Söz taşıyan, dedikoducu, gıybetçilerle vakit kaybetme.
45. Fasıkları çevrenden uzaklaştır. Fasıklardan ayrı dur, onları kendinden uzaklaştır.
46. Azgınlıklardan yüz çevir. Mücrim, günahkârlardan uzak dur.
47. İnatçı, anlamayan kişilerden uzak dur. Bazıları ne yapsan da ikna olmazlar. Onlardan uzak dur.
48. Abes istekleri dikkate alma. Kimisi olmadık, olmayacak işler bekler, ister. Onları dikkate alma.
49. Dikkatli ol, gafil olma. İyi niyetli olmayanlar, yorum aşamalarında hep çıkmaza yorumlayacaklardır. Çıkmaza götüren söz ve yorumlar karşısında dikkatli ol.
50. İnsanlarla alay etme.
51. İşlerini delilli, şahitli yap. Kapalı devre ikili iş yapma. Her işin şahidi olsun. Elin, ayağın sana şahit. Her hücren kendine şahit. Doğruluktan ayrılma. İftiraları açık delillerle izale et. Kimisi bilmeden tartışır durur bilmediği konuda. Onun bilmediğini kesin delillerle ortaya koy.
52. Geniş ufukla hareket et. Yerler ve gökler bütünlüğünde geniş bir ufukla hareket et. Alemin yaratılışından kıyamete ve sonrasına kadar geniş bir zaman algısıyla hareket et. Her alanda çerçeveyi imkanlar ölçüsünde geniş tut.
53. Sağlam planlar yap. Kısa vadeli planlarla uzun vadeli planları bozma. Uzun vadeli bak. Kısa vade uzun vadenin gölgesinde olsun.
54. Zamanı organize et. Haftanın günlerini gruplandır. Belli günler, belli işlerin günleri olsun. Her gün her şey yapılmasın. Toplantı günü, ders günü, ziyaret günü, kabul günü, aile günü gibi.
55. Takdiminde ve tehirinde çok dikkatli ol. Neyi öne alıyorsun, neyi geri bırakıyorsun. Buna iyi bak, dikkat et.
56. Dönüm noktalarını önemse. Dönüm noktalarını, tarihleri tespit et. Dönüm noktası teşkil eden özel günlerin olsun. Bu günlerin gereğini yap.
57. Alamet ve sembolleri önemse, koru. Koruduğun alametler belli, net olsun.
58. Kendine özgü işaret ve alametler olsun.
59. Kırmızı çizgilerin olsun. Vazgeçilemeyecek şeyler vardır. O hususlarda hassasiyetin daim olsun. Ne durumda olursan ol, terk edemeyeceğin şeyler vardır. Onları terk etme.
60. Farklılıkları yok sayma, dikkate al. İnsan varlıklar içinde üstün kılınmıştır. Bunun farkında ol. İnsanlar arasında derece farkları vardır. Belli hususlarda kimi diğerinden üstün olur. Bununun bilincinde ol. Kadınlar ve erkeklerin fiziksel ve karakteristik özelliklerini, farklılıklarını göz önünde bulundur.
61. Değiştirmeye çalışma. Kimisi vardır ki ne yapsan razı olmazlar. İyilikten anlamazlar. Mucizeler gerçekleştirsen fayda vermez onlara, değişmezler. Değiştirmeye çalışma. Bazıları vardır ki kuru taştır. Ürün çıkmaz. Onlarla uğraşma. Kötüden iyi çıkmaz. Kötüden iyi çıkarmaya uğraşma.
62. Kendini değiştirmeyene karşı tavrını değiştirme.
63. Fırsat verme. Bazılarının öfkeleri, sözlerinden anlaşılır. Onlara fırsat verme, onları önemseme.
64. İkiyüzlü ekibe karşı uyanık ol. Münafıklar ekiptir, kötüyü emreder, iyiliğe engel olurlar. İman ehliyle beraber ol, münafıklardan uzak dur.
65. İnsanlardan korkma, Allah’tan kork.
66. Kötülerin kalplerine korku ver. Kötülerin vekili değilsin, onlardan yüz çevir. Kötüler sürekli tuzak kurarlar. Tuzaklara karşı uyanık ol.
67. Kimin ne yaptığına odaklan. Kimisi kendini ayrıcalıklı, elit olarak sunabilir, dokunulmaz görebilir. Bunlar anlamsız iddialardır. Kimin ne yapıp ne ürettiğine odaklan.
68. İş yapanı ödüllendir. Çalışana karşılığını ver.
69. Ziyade iş yapanı gör, fark et. Kim zorunlu görevinin ötesinde vatan, millet, ümmet için ziyade olarak ne yapıyor. Ona bak, onu gör. Zorunlu görevlerini yapanlardan daha fazlasını zorla isteme. Daha fazlasına istekli olanla çalış.
70. Yanlış gruplara uyma, doğru insanlar ve doğru kişilerle yürü. Belli baskın gruplar vardır. Onların farkında ol.. Duruma göre pozisyon alanlar karşısında dikkatli ol.
71. Seninle zor işlere girebilecek sağlam bir ekiple hareket et. Çoğunluk zor işlere girmez. Seninle birlikte zor işlere savaşa gider gibi giden az kişidir. Onları bil. Senden olanı, rakiplerine teslim etme. Sabikûnun ayrıcalığını koru. İlk günden beri yanında olanla bugün yanına gelen aynı olmaz. Buna göre davran.
72. Strateji ve proje ekibi oluştur. Görevlendirdiğin bir grubun/ekibin işi, süreçleri düşünüp strateji, proje ve politika üretmek olsun.
73. İşleri organize halde, ekip olarak yap. Toplu işler, tek yapılan işlerden onlarca kat daha değerlidir. Organize et. Organizasyon halinde işler yap.
74. İyiliğe çağıran bir ekip oluştur. Sürekli iyiye çağıran bir ekibin olsun. Her daim iyilik çağrısı mevcut olsun.
75. Ekibini açıkla. Yakınında olanların bilinmesi gerekir. Yalnız olmadığının göstergesidir.
76. Gençlerle birlikte çalış.
77. Senden olanla olmayanı ayır. Bazen senden olanla olmayanı ayıracak imtihan zamanları olur. Orada senden olanla olmayanı birbirinden ayırmaya bak.
78. Vekilden asıl işlevi bekleme. Vekil, asıl gibi olmaz.
79. Yasaklardan uzak dur. Haram, yasak, çirkin olan şeylerden uzak dur. Bunlara sakın yaklaşma. Her türlü haramdan kendini koru. Yanlışın azından da uzak dur. Yasak sudan bir avuç içen artık hep içebilir. Yasaklardan tam olarak uzak dur.
80. Hesabını veremeyeceğin işler yapma. Hesaba hazır ol. Nefisini arındıran kurtulur. Bulanık işlere girme.
81. Doğruya katarak yanlışa meşruiyet kazandırma. Doğruyla yanlışı birbirine karıştırıp, doğrunun arasında yanlışa meşruiyet kazandırma. Doğruyla yanlışı güzelce birbirinden ayır.
82. Çokluğuna bakarak yanlışa meşruiyet kazandırma. İyi ve kötü aynı seviyede olmaz. Kötünün çokluğu onu iyi haline getirmez. “Çok”a aldanma. Çoğunluğa değil doğruya tabi ol.
83. Eskiden beri yapılagelmesine bakarak yanlışı doğru sayma. Geçmişte yapılmış ve halen yapılıyor olması çirkinliği meşrulaştırmaz. Bu tür çirkinlikleri ortadan kaldır.
84. Toplumla iç içe ol. Sosyal ol. Toplumun içinde ol. Toplumla iç içe, diyalog ve iletişim halinde ol.
85. Parçalanmaya müsaade etme, birlik ve bütünlüğü koru. Dağılmaya, tartışarak gücün azaltmasına fırsat verme.
86. Güzel gör. Allah’ın yarattığı her şey aslen iyidir, güzeldir. Güzel gör, ona göre davran.
87. Güzel söz söyle, güzel konuş. Hikmetle öğüt vermeyi ve güzelce tartışmayı esas al. Güzel söz kökü sabit, dalları göğe uzanan sözdür. Güzel söz söyle. Etkileri semanın derinliklerine uzansın. Kötü söz köksüz kütüktür. Kötü sözden uzak dur.
88. Açık, anlaşılır konuş. Kimi zaman tekrar et.
89. Herkese anlayacağı dilden, anlayacağı şekilde konuş
90. Riya olmamak üzere yaptığını söyle, yapmadığın şeyi söyleme.
91. Yapamayacağın şeyleri söyleme.
92. Akıl ve mantıkla konuş. Anlaşmazlık durumlarında açık akıl ve mantık kuralları ile konuş. Diyaloglarını tam bir mantık üzerine kur. Mantığı tarih bilgisi ve başka bilgilerle işlet.
93. Bazen formel tutarlılıkla yetin. Bu durumda görsel tutarlılığı sağlayan fiilleri (zahiri çözüm) tercih edebilirsin.
94. Gerektiğinde tutarlılıktan feragat et. Tutarlılık önemlidir. Fakat kimi zaman tutarlılığı yakalama çabasıyla komik, rahatsız edici durumlar oluşturulmamalıdır.
95. Düşünce dünyanda bütünlüğü koru. Her zaman düşünce bütünlüğü içerisinde ol. Fakat bu bütünlüğün gelişebileceği yaklaşımını esas al.
96. Kontrolün alanındaki bütün akılları bütün olarak iyide, doğru yönde azami düzeyde işlevselleştir.
97. Sözünde dur, verdiğin sözün gereğini yap.
98. Sözünde durmayana karşı gereği neyse yap.
99. Güven ve mutluluk dağıt. Güzelce selamla, verilenden daha güzeliyle selama karşılık ver. Tanıdığınla tanımadığınla selamlaş. Çevrene güven ve mutluluk dağıt.
100. Kapına geleni en güzel şekilde karşıla(t). Sana gelen kişiden yüz çevirme, mutlaka kendisiyle konuş.
101. Emaneti koru.
102. Hikmetin kime verildiğini bilemezsin. Zahire aldanma. Allah’tan hayırlısını dile. Farklı kaynaklardan bilgi alarak hareket et. Kötülerin yalanlarına aldanma. Yeminlere kanma. Yanıltıcı seslere aldanma. Sesi görüntüyle test et. Etraftaki kokuları önemse, dikkate al.
103. Delilleri, işaretleri ve izleri dikkate al. Hiçbir şeyi küçük ve önemsiz görme. Ders almayı bil. Küçük işaretleri dikkate al. Göz göre göre görmüyormuş gibi davranma. Gördüğünün, duyduğunun gereğini yap.
104. Zerre hesabı yap. Kim zerre kadar iyilik yaparsa onu görür, kim zerre kadar kötülük yaparsa onu görür.
105. Allah’ın adıyla Allah rızası içi oku.
106. Düşün
107. Davet et
108. Sabret. Sabırla mücadele et. Bazen girdiğin kuyu, çok büyük fırsatlara açılan kapı olabilir. Allah sana senden daha yakın. Bunu bil, yazı da kışı da bu yakınlıkla yaşa.
109. Cömert ol, cimrilik yapma.
110. İsraf etme
111. Bağışlayıcı ol, affet. Pişmanlık duyan, bağışlanma dileyenin bu iradesini dikkate al. Fakat hak edene ceza vermekten de geri durma. Kimi hata ve yanlışların affı olmaz. Her şeyi ve herkesi affedemezsin. Toplumdaki öncü kişiler ve onlara uyanlar, cezadan kurtulamazlar. Ayrımcılık yapma.
112. Şeffaf ol. Karanlıkla aydınlık bir değildir. Aydınlığın peşinde ol. Karanlıktan, karanlık işlerden ve şüpheli şeylerden uzak dur. İşlerin net ve şeffaf olsun.
113. Yerleşik hale gelmesi için bazı şeyleri tekrarla, tekrar yap, tekrar söyle.
114. Gönüllülüğü esas al. Baskı ve zorlamayla hareket etme.
115. Daraltma, bunaltma, üzme. Canı koru. İdareci rahat olursa herkes rahat olur. rahat ol, dengele.
116. Şartları insanların ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri şekilde düzenle. İnsanlar ihtiyaçlarını karşılasınlar.
117. Koru, yardım et. Zorda olanlara, yetimlere el uzat. Özellikle yetimler konusunda hassas ol. Yakınları, yoksulları, yolcuları koru. Dilenciyi azarlama.
118. Çocukları koru, gözet. Çocukları ihmal etme, onlara görgü ve ahlak kurallarını öğret. Çocuklar için, onların hayatlarını ihya için çalış.
119. Sevdiğinden harca. İyilik sevdiğinden harcamaktır.
120. Her türlü aşırılıktan uzak dur. Orta yolu tut.
121. Haklı mazeretleri kabul et. Geçerli mazereti sebebiyle izin isteyene izin ver.
122. Bahaneci mazeretçilerden uzak dur. Bazılarının bahanesi, mazereti bitmez. Sorumluluktan kaçanların bahanesi çoktur. Onlardan uzak dur. Problemli kişiler sürekli izin ister, kaçarlar. Bunların farkında ol. Gereksiz şartlar ileri sürenlerle çalışma.
123. Her işi usulünce yap. Her ortamın, yerin ve zamanın gerekleri, sınırları, kuralları vardır. Ortam ve şartların gereklerine göre hareket et. Buna göre, her an bilinçli, uyanık, farkında ol.
124. Gerektiği gibi giyin. Kıyafetine, giyim kuşamına dikkat et. Önemli zamanlarda giyim kuşamın, durumun önemine uygun olsun. Düzgün ve uygun giyin.
125. Usullere riayeti sağla. Bir yere giriş çıkışın usulü vardır. Bu usullere riayet edilmesini sağla. Her işin yeri ve ortamı vardır. Yersiz işlere müsaade etme.
126. Kimi durumlar için teminat ve garanti iste
127. İnsanlara yapamayacakları sorumluluklar yükleme ki işler yapılsın. Her kişiye gücünün yettiğini yaptır, fazlasını değil. Her kişinin sorumluluğu, kapasitesi ve imkanlarıyla orantılıdır. Kimseye taşıyamayacağı yük yükleme.
128. Hakkı sahibine ver. Zerre kadar haksızlığa razı olma. Ölçü ve tartıya dikkat et. Hakkı kuvvetle tut. Akraba, yoksul ve yolcunun hakkını ver.
129. Her zaman hakkı, hakikati koru, hakikati hiçbir şeye kurban etme. Hakkı uygulamada haya olmaz. Hakkın gereğini yerine getir.
130. Durma. Bir işi bitirdiğinde diğerine başla.
131. Şüphelendiğin zaman, emin olduğun yerden başla ve devam et.
132. Kötülüğü ortadan kaldır(t). Kötülüğü derhal yok et. Kötülükleri iyiliklerle ortadan kaldır. Kötülüğün kefareti, yapılan kötülüğün ortadan kaldırılmasıdır. Kötülük yapandan, yaptığı kötülüğü ve etkilerini ortadan kaldırmasını iste.
133. Kötülük karşılıksız kalmasın. Kötülüğün karşılığını ver. Kötülüğe ancak tam karşılığını ver, fazlasını değil. Kötüleri dost ve arkadaş edinme.
134. Kötülük merkezlerini bul, kötülüğün kaynağını yok et, mekanizma olarak var olmasın.
135. Kötüleri birbirine düşür. Bazı insanları birbirleriyle uğraştırarak etkisiz hale getirmek gerekir. Aralarında çarpışsınlar, sen yoluna devam et.
136. İyilik yarışında durmadan koş. Malınla, canınla Allah yolunda koştur. Hayat iyilik ve hayır yarışıdır. İyilik yarışında ol. İnanarak güzel işler yap. İyilik ve hayırda yarışma ortamları oluştur. Hayır yarışında öne geç. Bunun için hayırdaki mevcut seviyeyi takip et. Allah’ın mağfireti için yarış. İyiliği ortama hâkim kıl ki kötülüğün hâkimiyeti ortadan kalksın. İyilik insanları, kurumları, alemi kuşatsın. İyiliği emret, kötülüğü yasakla, tövbe et. İyi insanlar yeryüzünü kontrol altına alsın diye çalış. İyiliğin karşılığını ver. İyiliği fazlasıyla ödüllendir. İyiliği heba etme. İnsan nefsi kötülüğe eğilimlidir. Dikkatli ol. Yaptığın iyilik de kötülük de kendinedir. Bu bilinçle hareket et. Sapkınlık yapan, kendi aleyhine yapar. Yarın için ne gönderdiğine bak. Yarınlara iyi ameller, hayırlar gönder.
137. Potansiyelini iyi işlere yönlendir. Gözünü, dilini doğru, iyi işlerde kullan.
138. Şaşırtıcı iyi işler yap. Etkili işler yapmak lazım ki dönüşler, değişimler olsun.
139. İyinin iyisine yönel. İyi olanın, daha iyisi (efdal) vardır. İmkânlar ölçüsünde daha iyi olanı esas al.
140. Hak ettiği kadar değer ver, ziyade etme. Her yere ve her şeye ancak hak ettiği kadar değer ver. Fazlası eksiklik olur. Kemal üzerine ziyade noksanlıktır. Her işin karar noktasını belirle, o noktaya ulaştığında durmayı bil.
141. Muhaliflerini göz ardı etme, takip et.
142. Sözde iyilik yetmez, amelde iyiliğini göster. Nice imtihanlar olur, söz yetmez. Amelle iyiliği göstermek gerekir. Amelinle, eyleminle iyiliğini göster.
143. Kimse yoksa da iyiliğine, güzel işlere devam et. Elin, ayağın şahit olarak yeter.
144. İyilik ve hayır merkezlerini bul, destekle.
145. Yaptığın iyiliği başa kakma. İyilik yaptığın kişiden herhangi bir karşılık bekleme.
146. Sulhu esas al, sulh yolunu tut. Fesadı önle, sulhu sağla. Anlaşmazlık halindeki grupların aralarını bul. Sulh sağlanamazsa, haklı olanın yanında dur. Müslümanların genel menfaatlerini koru.
147. İyilerin kalplerine sevinç ver.
148. Elin ve dilin güvenilir olsun. Elinden ve dilinden güven duyulsun.
149. Fırsat bulunca kararlılıkla yürü. Aleyhine gibi görünen ortamda bir anda şartlar tersine dönebilir, doğru yolda pes etmeden yürü, durma. Fırsatlar seni beklemez. Can boğaza gelmeden yapacağın iyi işleri yap. Elde ettiğin imkanların hesabının var olduğunun farkında ol, ona göre koştur, bu imkanları doğru yerlere, yönlere kanalize et. Toplumun bazı önde gelenleri, senin söz ve fiillerine yönelik akıl dışılık iddiasında bulunurlar. Bu tür iddialar seni yolundan alıkoymasın, istikrarla yoluna devam et. Müstekbir önde gelenlerin hadsiz söylemlerinin önemi ve değeri yoktur. Sen yoluna devam et. Başkalarının tuzakları olabilir. Sen yoluna devam et. Allah o tuzakları onların başına çevirir. Kötülere verilen zaman, onlar için iyi değil, ateştir. Bu bilinçle hareket et. Kötülerin gezip durmaları, şehirleri kat etmeleri sana zarar veremez. Sen işine odaklan, devam et. İnkâr yarışını takma. Herkes yapacağını yapsın. Sen de yapacağını yap. Sabit kadem ol, kararlı ol, geri dönme. Yolunda kararlılıkla yürü. Başkalarının malları ve aile pozlarını takma, önemseme. Sen doğruları yapmaya devam et. Bazılarının malları ve aileleri onlar için eziyettir, azaptır. Onlara özenme. Kötülere bir süre verilebilir. Sen doğru yolunda yürü.
150. Yol aç. Hayırlı iş yapmak istediği halde imkanı olmayanlara, imkan oluştur, yol aç. İlim yoluna çıkmak isteyeni destekle. Gidemeyenlerin gidebilme imkanlarını oluştur. İyilikte öncü ol. Hayırda ve iyilikte önde git.
151. Büyük değişim zamanlarında sarsılma, hedeflerine odaklan. Durumu ve değişmeleri gözet, murakabe et. Takip et. Kimi zaman köklü değişimler olur. Bu değişimlerin amacı, ana hedefi ortaya çıkarmak, tali hedeflerden zihinleri arındırmaktır. Bu tür durumlarda zihnini arındır, temel yön ve hedefe odaklan.
152. Basit işlerle uğraşmak zorunda kalabilirsin. Hızlıca çöz, yoluna devam et.
153. Sana yönelen yanlış söz ve davranışlara takılma, yoluna devam et. Öncekilere de bu tür yanlışların yapıldığını düşün, bunları normal karşıla.
154. Başarıya ulaşınca şımarma. Allah’ı tesbih et, hataların için bağışlanma dile.
155. Helal ve meşru olanı yasaklama.
156. Karşılıksız hizmet alma. Aldığın hizmetlerin karşılığını ver.
157. Karşılıksız mal alma. Çeşitli adlar altında gelen mal, mülk önerilerini katiyyetle reddet.
158. Gösterişten, riyadan uzak dur.
159. Yapay değil tabii ol. Tabii hali koru, yapaylığa mesafeli ol. Tabii olanın dışına çıkma. Tabii yol ve yöntemleri esas al. Tabiatın düzenini gör, fark et, bu düzene uyum sağla. İnsana ve diğer varlıklara dair tabii durumları doğal bir kabulle karşıla.
160. Aklen ve bedenen daima güçlü ol. Kimi durumlar için yüksek kuvvet ve normalden fazla güç gerekir. Buna göre aklını ve bedenini güçlü tut.
161. Zayıf yönlerini asla gösterme. Görünüşün her zaman güçlü olsun. Zafiyet arayanlara fırsat verme. Muhaliflerin sözlerine üzülme. Sağlam, dimdik dur.
162. Güçlü destekçilerin olsun. Yanına sözde, fiilde ve farklı kategorilerde güçlü destekler al.
163. Kendini ayrıcalıklı görme. Topraktın, nutfe oldun. Nutfeden alakaya, alakadan mudğaya, ondan da lahma dönüştün. Cenin idin, doğdun, öleceksin ve yeniden diriltileceksin. Unutma.
164. Gururlanma
165. Her an hata yapabileceğinin bilincinde ol. Yapacağın hataların karşılığı olacağını bil, dikkatli ol. Daima tövbe et. Daima hata olasılığını göz önünde bulundur. Hatasız olacağını sanma. Büyük hatalardan özellikle sakın. Önemli olan toplamda artı-eksi terazisinde artıların fazla olmasıdır. Bu sebeple hata yapmaktan korkarak, adım atmaktan geri durma.
166. Görevde döngü vardır, tedavül esastır. Hiçbir yerde kendini daimi görme. Her periyot biter. Bitmeyecek gibi davranma. Görevler ve dünya geçicidir. Yıkılış görünümlerini hep göz önünde bulundur. Hayatta yaptığın her şey sonunda kurumuş ot gibi olacak. Yaptığın şeyler ebedi olmayacak. Bu bilinçle yaşa.
167. Başarıyı kendinden bilme. Attığın (yaptığın) güzel sonuçlar getirmişse, onu sen atmadın Allah attı. Böyle gör, böyle yaşa.
168. Standartlarını belirle, standartlarına uygun davran. Kendine uygun davran.
169. İşi ehline ver
170. Adaletten ayrılma. Kimin aleyhine olursa olsun adaleti ayakta tut. Doğru tart, adil ve dengeli ol. Güçlünün değil haklının yanında ol.
171. Meselenin uç noktalarını gör, göster. Müjdele ve uyar.
172. Yönetiminde işleyen farklı süreçleri takip et, takip ettir.
173. Sürelere, vakitlere azami riayet et. Süreleri iptal edecek geniş yorum ve yaklaşımlara müsaade etme. Her şeyin bir vakti vardır. Her işi vaktinde yap, gecikme. Vaktinden önce ya da sonra yapılan işlerin, vaktinde yapılanla aynı olmayacağı esasıyla hareket et.
174. Vakti iyi değerlendir. Özellikle sabah vakitlerini çok iyi değerlendir.
175. Beklemeyi bil, fevri, aceleci olma, ihtiyatla hareket et. Her işin bir vakti vardır. Olmamışsa, vakti gelmemiştir. Kimi zaman, bazı hususlar için beklemen gerekir. Olayları ve durumları soğumaya al. Bu durumlarda beklemeyi bil, bekle. Bazı durumlarda susmayı bil. Sus ve bekle.
176. Başkalarının kurgularına kapılıp kendi sistemini harcama. Kendi kurgunla hareket et. Senin okuman nasılsa ona göre yürü. Başkalarının isteklerine uyma. Yolunu doğru üzere kendin çiz.
177. Bulunduğun ortamlarda imkân verdiğin seslere dikkat et. Yönetim alanında, her sese imkân verme.
178. Gerektiğinde değiştir. Kimi zaman mevcudu devam ettirmek sorunlu olabilir. Gerektiğinde değiştirmeyi bil.
179. Yeniden başlamayı bil. Kimi zaman geri dönüp yeniden başlamak gerekebilir. Baştan başlamaktan çekinme. Önemli olan izah edilebilir olmasıdır.
180. İç içe mahremiyet halkaları/sınırları oluştur. Halkalar genişledikçe, niteliğine göre her halkaya dahil olanı belirle. Her bir halka bir sınırı ifade etsin ve her sınırın kişilerini netleştir. Bütün sınırları, çevrendeki her kişiye açma.
181. Yasak alana odaklanma, yönelme; serbesti alanını en geniş biçimde kullanmaya bak.
182. Şahsi sorumluluğu esas al. Başkasına uyarak yanlışlar yapılması sonucu değiştirmez. Neticede yanlış yapanlar kendileri sorumludur, buna göre hareket et.
183. Herkes kendi yükünü taşımalıdır. Kimsenin yükünü başkasına taşıtma, başkasının yükünü taşıma.
184. Öncelikli sorumluluklarını unutma. Allah yolunda saydığın işin, her şeyden önce ve öncelikli olsun. Bir yere odaklanırken başka yerden hiç istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir. İşine odaklanırken, geride bıraktıklarını da koru. İşine odaklanıp, aileni ve diğer sorumluluklarını bırakma. Eğitimin altındakileri en güzel şekilde eğit, hayata dahil et.
185. Herkese işini, payını, alanını net bir şekilde bildir. İşler, süreçler, paylaşımlar belirgin olsun. Herkes işini payını, alanını bilsin. Ayırıcı, belirgin sınırlar koy. İşleri belirsizlik üzere bırakılma.
186. Helalden ayrılma, malına ve evladına şeytanı ortak etme.
187. Helalinden ye, iç, giy. Ne giydiğin, ne yediğin, ne içtiğin önemli, dikkat et.
188. İffetini koru.
189. Gözünü koru
190. Mescit/cami yap, imar et.
191. Tedbir al. Sünnetüllah vardır. Ders al. Benzer durumlar benzer sonuçlar doğurur. Önceki benzer olaylara bak, onlardan ibret al. Sevinç ve mutluluk günlerinde, muhaliflerine ve düşmanlarına karşı şahsını, yakınlarını ve yürüttüğün sistemi korumak için daha fazla tedbir al.
192. Gör, işit. Görenle kör, sağırla işiten bir olmaz. Bazıları körlüğü tercih eder, sever, isterler. Gerçekleri görmek istemezler. Kendi kör dünyalarında mutludurlar. Onları kendi dünyalarında bırak.
193. Her yerde, her zaman emrolunduğun gibi dosdoğru ol ki Allah ve melekler yanında olsun.
194. Rüyaların anlamı ve verdiği mesajlar vardır. Dikkate al. Kimi rüyaların hakikati çok zaman sonra ortaya çıkabilir.
195. Kendi şartlarına odaklan. Her kişi kendi yaptığının karşılığını görecek, yaptığından sorgulanacak. Geçmişte olan olmuş. Sen kendi dönemine, kendi şartlarına odaklan.
196. Eskiyi bütünüyle göz ardı etme. Kimi zaman eski hesapları görüp, gerçekleri ortaya çıkarmak gerekebilir. Önceki yöneticilerin tavsiyelerini belli ölçüde dikkate al.
197. Sebepleri gör, dikkate al. Sebepliliği daima göz önünde bulundur. Sebep organizesi yap. Ancak sebepler zinciri kimi zaman işlemeyebilir. Sebeplere bağlılığı abartma. Sebepler zinciri algılayamadığın şekilde gerçekleşebilir.
198. Fayda-zarar terazisi kur. Terazi neyi gösteriyorsa ona göre hareket et.
199. Dünya-ahiret dengesini koru. Ahireti ihmal edip bütünüyle dünyalıklara odaklanma. Dengeli hareket et
200. Alem döngüsüne devam ediyor ve kimseyi beklemiyor. Sürekli hareket halindesin, buna göre davran.
201. Samimi ol.
202. Ciddi ol.
203. Kolaylaştır, zorlaştırma. Zorlaştırıcı ek şartlar koyma.
204. Kendi haklarını koru. Kendini de düşün. Kendine haksızlık etme.
205. Ana-babana iyi bak. Onlara rahmet kanatlarını aç.
206. Ailenin hakkını gözet, aileni koru. Ailen sensin. Sen ailensin. Süreçlerini ailenden ayrı düşünme. Planlamanı buna göre yap. Çünkü onlar, senin hallerinden doğrudan etkilenen kişilerdir. Olumsuzlukta mağdur sadece sen değilsin, aynı zamanda ailen de mağdur. Ailene tavrını rızık kaygısı üzerine oluşturma. Kendini ve aileni ateşten koru.
207. Ailen giyim kuşamıyla ve her şeyiyle örnek olsun.
208. Ailenle huzur bul. Şartları buna göre şekillendir.
209. Evlenenleri destekle.
210. İyi arkadaşı önemse.
211. Sert ve katı kalpli olma, yumuşak ol, kalp inceliğini koru. Hak eden kimi insanlar istisna.
212. Toleranslı ol. Kendisine haksızlık yapılan kişinin tepkilerini normalden farklı değerlendir, acıyla yaptığı davranışları toleransla karşıla.”
03/01/2025
Prof. Dr. Ayhan AK
