Telugu Diline Ait Bir Karakter Neler Yapabilir?
Bugün okuduğum bir haber ilgimi çekti. iPhone telefona sahip olanlar için bir uyarı vardı. Telugu diline ait bir karakter telefonlara gönderildiğinde telefon kilitleniyor deniliyordu haber. İlginç geldi. Telugu dili de ne ola ki deyip şöyle bir bakındım ve çok ilginç şeyler öğrendim.
Telugu dili Hindistan’da kullanılan bir dilmiş. Öyle ki Hindistan’da Andhra Pradesh eyaletinin resmî dili olarak kullanılıyormuş. Eyaletlerin resmi dili varmış yaaa. Bu arada öyle bizdeki gibi şive felan değil. Başlı başına bir dil. Bu Telugu dili varya dünyada en fazla insanın kullandığı diller sıralamasında 13. sıradaymış. 100 milyondan fazla insanın kullandığı bu dil, Hindistan’da da en fazla konuşulan ikinci dil olarak kayıtlara geçmiş. Hatta kendi alfabesi bile bulunuyormuş.
Bu arada Hindistan’da 26 ayrı resmi dil var deniliyor. İşin başka bir boyutu ise Hindistan’da 122 ayrı dil olması. Bir de bunların lehçelerini düşünün siz. 1600 e yakın lehçeden bahsediliyor. Hani şu Hindistan işte diye küçümsediğimiz yerden bahsediyorum.
Bu telugu dili Andhra-Pradesh eyaletinin resmi dili demiştim ya hani. İşte bu eyaletin bir özelliği de dikkatimi çekti. Andhra-Pradesh eyaleti dünyadaki en büyük uranyum yatağına sahipmiş. 2011 de yaklaşık 49 bin ton uranyum rezervine sahip maden bulunduğu bildirilmiş. Hatta o günler kaynağı tam olarak ölçemediklerinden bunun 3 katı bir rezerv olabilir buradaki diye de eklemişler. Nükleer enerji üreten ülkelerden birisi olan Hindistan’ın uranyuma nasıl sahip olduğu biraz daha anlam kazandı bu bilgilerle. 2015 yılında Ruslar bile gidip bu bölgede nükleer santral kurmuşlar.
Böyle bir yeri kapitalistler boş bırakır mı Andhra Pradesh eyaleti içerisindeki Telangana bölgesinin bağımsızlığını isteyen Hint milliyetçisi Bharatiya Janata partisi (BJP) üyelerini gazlayıp eyaleti bölmek için ayaklanmalar bile çıkarmışlar. Kaolisyon hükümeti de Telangana bölgesinin ülkenin 29’uncu eyaleti olmasını oybirliğiyle kabul etmiş. Bölgede yaşayanların yaklaşık % 11’inin de Müslüman olduğunu şöyle bir kenara not edeyim.
Bu arada belki Haydarabad şehrini duymuşsunuzdur. İşte Haydarabad bu Andhra Pradesh eyaletinin başkentiymiş. Andhra Pradesh eyaletindeki Bangalore Silikon Vadisinin de 2000 li yıllarda kurulduğunu da belirteyim. Düşünsenşize adamlar 2000 lerde silikon vadileri kurmuşlar…
Son bir bilgi daha. Google, uzun süredir balonlar aracılığıyla internet dağıtmayı temel alan Loon Projesini 2017 nin son günlerinde Andhra Pradesh eyletinde denemeye başladı. Nedir bu proje diyecek olursanız; bu proje ile internet altyapısı, gökyüzüne taşınıyor. Fiber kablolara ihtiyaç duymadan balonlarla interneti her yere ulaştıracaklar. Fiber optik bağlantılarla benzer çalışma mantığına dayanan balonların en önemli farkı, ışığın iletimi için bir fiber optik kabloya ihtiyaç duymadan bunu yapıyor olmaları.Bu proje ile Stratosfere gönderilen balonlar, ışığı birbirlerine açık havada gönderip alıyorlar. Bu şekilde balonlar arası iletilen veri, yeryüzündeki yüksek kulelere ve çatılara yerleştirilen alıcılara gönderilerek kullanıcılara dağıtılması sağlanıyor. Böylece kazı ve kablolama maliyetlerinin büyük oranda önüne geçilmiş oluyorlar. Bakalım burada yaşayan insanlara nasıl bir yan etkileri olacak.
Heee bütün bunlara nereden geldik. Telugu dilinde olan bir harf sanal dünyamıza giriş yapınca herhangi bir Mac ya da iOS cihazını kilitleyebiliyormuş. Bir harf deyip geçmemek gerekiyor demekki..
Tevfik YAZICILAR
19 Şubat 2018