Salt’tan yeni kitap “Sentez ve Montaj: Özer Kabaş Yazıları”
Salt’ın sanatçı, yazar ve eğitimci Özer Kabaş’ın (1934-1998) yazılarını bir araya getiren e-yayını “Sentez ve Montaj: Özer Kabaş Yazıları” genişletilerek basılı kitap olarak yayımlandı. Kabaş’ın üretimine dair uzun soluklu bir araştırma sürecinin parçası olarak sunulan kitap ile birlikte sanatçının arşivi de Salt Araştırma’da çevrimiçi erişime açıldı.
Garanti BBVA tarafından kurulan Salt, geçtiğimiz Aralık ayında erişime açtığı Sentez ve Montaj: Özer Kabaş Yazıları adlı e-yayını basılı kitap olarak yayımladı. Salt’ın 1950’lerden günümüze Türkiye’de sanat odaklı araştırmaları kapsamında sunulan kitap; sanatçı, eğitimci ve yazar Özer Kabaş’ın (1934-1998) kaleme aldığı yazıların yanı sıra kendisiyle yapılan söyleşiler ile katıldığı toplantı ve açık oturum dökümlerini bir araya getiriyor.
Kabaş’ın üretimine dair uzun soluklu arşiv ve araştırma sürecinin ilk çıktısı olan Sentez ve Montaj, adını sanatçının 1969 tarihli Türk Resminde Montaj makalesinden alıyor. Kabaş’ın 1966’dan 1997’ye sanat tarihi ve eğitimi üzerine yazdığı yazılar sanat, tasarım ve sinemadan insan, çevre ve siyaset ilişkilerine uzanan çok yönlü bir literatür sunuyor; sanatçının pratiğini ve düşüncelerini kendisinden öğrenme olanağı sağlıyor.
Vasıf Kortun’un bu yayın için kaleme aldığı Yale’den Gelen Adam: Özer Kabaş Yazıları metni, Kabaş’ı daha az bilinen eğitimci ve sanat düşünürü yönleriyle ele alıyor. Kabaş ve Onat Kutlar, Ömer Uluç, Sezer Tansuğ, Yılmaz Zenger’in katılımıyla gerçekleştirilen yuvarlak masa toplantısı, sinema ile resim ilişkisini irdeliyor. Kabaş’ın sanatın farklı disiplinlerine ilgisi, sanat eğitimine yaklaşımı ve katkılarını aktarmayı amaçlayan kitapta, 1969’da Robert Kolej Öğrenci Birliği’nin düzenlediği ve kendisinin de katılımcıları arasında olduğu III. Kültür Haftası kapsamındaki iki açık oturumun dökümü de yer alıyor. Sanatçının Faruk Pekin moderatörlüğünde Aziz Nesin, Kemal Tahir, Selahattin Hilav ile birlikte katıldığı Sanat ve Politika başlıklı oturum sanatın siyasetle ilişkisini yazarların bakış açısından tartışmaya açarken, Sezer Tansuğ moderatörlüğünde Adnan Çoker, Cihat Burak, Orhan Taylan, Ömer Uluç ile bir araya geldiği Yeni Türk Resminin Sorunları başlıklı oturum 19. yüzyıldan 1960’ların sonuna Türkiye’de resim sanatına bir bakış sunuyor. Kabaş’ın vefatından kısa bir süre sonra Zeynep Rona tarafından Ayşe ve Ercümend Kalmık Vakfı’nda düzenlenen Özer Kabaş’ın Bıraktığı İzler toplantısının dökümünde ise dostları Ali Teoman Germaner, Cevat Çapan, Engin Cezzar, Gülriz Sururi, İclal Erentürk, Jale Erzen, Mete Yalçın, Oya Başak ve Süleyman Saim Tekcan sanatçıyı farklı yönleriyle anıyor.
Sezin Romi, Tuğçe Kaplan ve Vasıf Kortun tarafından hazırlanan Sentez ve Montaj’ın metin editörlüğünü Ezgi Yurteri gerçekleştirdi. Kitabın tasarımcısı Okay Karadayılar, Kabaş yazılarının özgün tasarımları ile Kabaş’ın akademik çalışmalarında kullandığı yazı tiplerinden esinlendi.
Özer Kabaş Arşiv ve Araştırma Projesi Hakkında
Özer Kabaş Arşivi sanatçının işleri, eğitimi ve akademik çalışmaları ile öğretim üyeliği boyunca Robert Kolej Yüksek Okulu ve İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ndeki tecrübelerine ışık tutan fotoğraf, dia, belge ve efemera gibi malzemeleri içeriyor. Dijitalleştirme ve kataloglama çalışmaları devam eden arşivin erişime açılan ilk kısmı ise Kabaş’ın eğitimi, akademik yaşamı ve üretimine odaklanıyor.
Salt Araştırma’daki sanatçı arşivleri arasına eklenen koleksiyon, sanatçının Robert Kolej’deki öğrencilik döneminden Mimar Sinan Üniversitesi’ndeki öğretim üyeliğine uzanan sürece dair belge ve görselleri kapsıyor. Kabaş’ın Robert Kolej Yüksek Okulu’ndaki öğretim üyeliği dönemi ve Kolej’in Boğaziçi Üniversitesi’ne dönüşüm sürecine dair belgeler ile Kolej’in 1968-1971 yıllarındaki idari, sosyal ve kültürel faaliyetlerini sunan Robert Kolej Öğrenci Birliği (RKÖB) yayın organı Birlik de erişime açılan kaynaklar arasında yer alıyor. Kabaş’ın işlerine ve katıldığı sergilere dair belge ve görseller yakın zamanda koleksiyona eklenecek.
Kabaş’ın arşivindeki zanaat, tasarım ve sinema konulu kaynaklar, temel tasarım eğitimi üzerine notları, çalışmaları ve tezleri incelenmeyi bekleyen pek çok konuyu barındırıyor. İlk kez Sentez ve Montaj kitabı üzerinden sunulan araştırma, arşivin sunduğu kaynaklar eşliğinde geliştirilmeye devam edecek.
Özer Kabaş Kimdir?
1934’te Mersin’de doğan Kabaş, 1946’da girdiği Robert Kolej’de tiyatro ve spor faaliyetleriyle ilgilendi; Cevat Çapan’la Köşebaşı, Engin Cezzar’la Jül Sezar oyunlarında oynadı. 1957’de Robert Kolej Yüksek Okulu (bugünkü adıyla Boğaziçi Üniversitesi) Makine Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. 1957-1962 yıllarında ABD’de Yale School of Art’ta eğitim gördü. 1961’de Resim Bölümü’nden lisans derecesini aldı. Josef Albers, Bernard Chaet, Neil Welliver, William H. Bailey, Richard Claude Ziemann, Rico Lebrun, Gabor Peterdi, Sewell Sillman, Peter Milton, Jack Tworkov gibi sanatçıların öğrencisi oldu. 1962 yılında desen dalında birincilikle ödüllendirildiği lisansüstü derecesini aldı. Aynı yıl Ross-Talalay Gallery’de (New Haven, ABD) ilk kişisel sergisini açtı.
Kabaş, 1964-1974 yıllarında Robert Kolej Yüksek Okulu’nda (Boğaziçi Üniversitesi) öğretim üyesi olarak görev yaptı. 12 Mart 1971’de kapatılan Robert Kolej Sinema Kulübü’nün danışmanlığını yürüttü. Türkiye’de ilk kısa film şenliğini başlatan kulübün 1967’de düzenlenmesine vesile olduğu I. Hisar Kısa Film Yarışması’nda 16mm dalında İstanbul Hatırası filmi ile birincilik ödülü aldı. Öğretim üyeliğinin yanı sıra öğrenciler için sosyal bir merkez olan ve tiyatroyu da kapsayan “Social Hall”un yöneticiliğini yaptı; burada sergiler ve konferanslar düzenledi. Aptullah Kuran ile birlikte sanat tarihi dersleri de veren Kabaş, 1971’de İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Temel Sanat Eğitimi Kürsüsü’ne (yarı zamanlı) katılarak ders vermeye başladı ve ressam Altan Gürman, heykeltıraş Ali Teoman Germaner, mimar Erkal Güngören ile birlikte Temel Sanat Eğitimi dersinin çekirdek kadrosunu oluşturdu. Aynı yıl, kardeşleri Mehmet ve Vedat Kabaş ile Urart Sanat Atölyesi’ni kurarak modern takı tasarımına öncülük etti. 1973 yılında Akbank Yaratıcı Gücü Teşvik Yarışması’nın seramik ve metal işleri (kuyumculuk) dalında üçüncülük ödülü aldı. 1974’te Akademi’nin öğretim kadrosuna katıldıktan kısa bir zaman sonra Urart’tan ayrıldı.
Kabaş, 1976’da Altan Adalı, Ali Teoman Germaner, Seyyit Bozdoğan, Mehmet Güleryüz ve Altan Gürman ile birlikte Devlet Güzel Sanatlar Galerisi’ndeki (Ankara) İstanbul’dan 6.6.6.6.6.6 Ressam grup sergisine katıldı. Aynı dönemde denizin akışkanlık ve değişkenliğinin yağlı boyayla karşılaşması üzerine yoğunlaştı; deniz, emek, insan ilişkisine yöneldi. Deniz sanat pratiğini şekillendirdi ve yaşamında çok önemli bir yer tuttu.
1976’da İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Temel Sanat Eğitimi Kürsüsü’nde Gestalt kuramı, enformasyon estetiğine dayalı temel tasarım eğitimi gibi çalışma alanlarından beslenen Tüm-Çevresel Gerçekçilik: Bildirişim ve Sibernetik Kuramları Açısından Plastik Sanatların Oluşumuna Bir Bakış başlıklı yeterlik tezini verdi. 1980’de aynı kurumda Resim Anasanat Dalı’nda Plastik Sanatlara Özgü Temel Çizim ve Tasarım Uygulamalarında Bildirişimsel Yaklaşım başlıklı doçentlik tezini hazırladı. Köy Postası (1979) gravürü ile 1. Günümüz İstanbul Sanatçıları Açıkhava Sergisi’nde Özgün Baskı Başarı Ödülü kazanan sanatçılar arasında yer aldı. 1981’de Güzel Sanatlar Eğitiminde Temel Tasarım ve Temel Desen Dersinin Yöntemli Bir Uygulama Çalışması adlı eğitim kitabını kaleme aldı. 1985’te Mimar Sinan Üniversitesi Resim Anasanat Dalı’nda doçent kadrosuna atandı, 1990’da profesör oldu.
1991’den itibaren Resim Anasanat Dalı Başkanlığı yapan Özer Kabaş, 1998 yılında yaşama veda etti.
***
Sentez ve Montaj: Özer Kabaş Yazıları
Araştırma ve Yayıma Hazırlayanlar: Sezin Romi, Tuğçe Kaplan, Vasıf Kortun
Metin Editörü: Ezgi Yurteri
Metinler: Özer Kabaş, Vasıf Kortun
Katkıda Bulunanlar: Adnan Çoker, Ali Teoman Germaner, Ayşe Gönüllüleroğlu, Aziz Nesin, Cevat Çapan, Cihat Burak, Engin Cezzar, Faruk Pekin, Gülriz Sururi, İclal Erentürk, Jale Erzen, Kemal Tahir, Mete Yalçın, Onat Kutlar, Orhan Taylan, Oya Başak, Ömer Uluç, Rauf Gönenç, Selahattin Hilav, Sezer Tansuğ, Süleyman Saim Tekcan, Yılmaz Zenger, Zeynep Rona
Tasarım: Okay Karadayılar