Osmanlı Mutfak Kültürüne Kapsamlı Bir Bakış: “Saraydan Halka, Klasikten Moderne”
VakıfBank Kültür Yayınları (VBKY), Türk tarihçiliğindeki en güncel çalışmaları bir araya getiren çalıştay serisinin dördüncü cildi olan “Osmanlı Mutfak Kültürü: Saraydan Halka, Klasikten Moderne” adlı eseri okurların beğenisine sundu. Prof. Dr. Arif Bilgin ve Dr. Ömer Faruk Can’ın editörlüğünde hazırlanan bu arşivlik çalışma, Osmanlı mutfağının farklı dönemlerindeki ve coğrafyalarındaki yemek alışkanlıklarını, kültürel etkileşimleri ve değişimleri 11 makalede detaylıca inceliyor.
Osmanlı Mutfağının Derinliklerine Bir Yolculuk
VBKY’nin tarih kitaplığına eklenen “Osmanlı Mutfak Kültürü: Saraydan Halka, Klasikten Moderne”, 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar uzanan geniş bir zaman diliminde mutfak tarihini hem ekonomik-sosyal tarih hem de kültür tarihi perspektifinden ele alıyor. Kitap, Osmanlı mutfağının temel tüketim maddelerinden mutfaklarda kullanılan eşyalara, şiirlerdeki ve seyahatnamelerdeki yeme-içme kültürü yansımalarına kadar geniş bir yelpazede ışık tutuyor.
Bu kapsamlı derleme, sadece saray mutfağını değil, aynı zamanda halkın günlük beslenme alışkanlıklarını da detaylı bir şekilde işliyor. Yemeklerin toplumsal ilişkilerdeki rolünü, sosyal statü göstergesi olarak kullanımını ve kültürel alışverişlerdeki yerini ortaya koyarak, imparatorluğun zengin kültürel dokusuna dair derin bir anlayış sunuyor.
Osmanlı mutfak kültürü üzerine yapılan en güncel araştırmaları ve yaklaşımları bir araya getiren bu eser, gastronomi tarihine ilgi duyanlardan akademik çevrelere kadar geniş bir okuyucu kitlesine hitap ediyor. “Osmanlı Mutfak Kültürü: Saraydan Halka, Klasikten Moderne”, geçmişin lezzetlerini ve yaşam biçimlerini anlamak isteyenler için önemli bir kaynak niteliği taşıyor.
Kitaptan:
“Osmanlı mutfak geleneğini bir düzeyde anlamak, Osmanlı İmparatorluğu’nun kültürel yapısı yanında sosyal, ekonomik hatta siyasi tarihini daha iyi kavramamıza yardımcı olabilir. Zira Osmanlı mutfak kültürü sosyal, ekonomik ve siyasi gelişmelerden müstağni bir alan değil, aksine bu üç alandaki özellikle rutin dışı gelişmelerden oldukça hızlı etkilenen bir mahiyete sahiptir. Nitekim Osmanlı mutfak kültürü üzerine yapılan akademik çalışmalar, bu kültürün sadece yemeklerden ibaret olmadığını, aynı zamanda geniş bir kültürel ve sosyal pratikler bütünü olduğunu göstermekte; sosyal statü, kimlik, iktisadi hayat ve hatta siyaset gibi çok farklı alanlarla iç içe geçmiş bir yapıyı yansıttığını ortaya koymaktadır. Bu eserdeki makaleler de Osmanlı döneminin halk ve saray mutfaklarını, dönemin sosyal ve kültürel dokusunu yansıtan bir ayna olarak ele almakta, yemeklerin ve yeme alışkanlıklarının, sosyal sınıflar ve farklı kimlikler arasındaki ilişkileri nasıl şekillendirdiğini nispeten ayrıntılı bir şekilde incelemekte ve okuru bir lezzet yolculuğuna davet etmektedir. Osmanlı mutfak tarihine ilişkin literatür, ağırlıklı olarak sarayı/seçkinleri merkeze alan ve tüketime odaklanan çalışmalar olarak doğmuş, zamanla konu yelpazesi genişleyerek sıradan insanların alışkanlıklarını ve üretim süreçlerini de içermeye başlamıştır. Elinizdeki eser de klasik dönemden yıkılışına kadar saraylıların ve sıradan insanların mutfak alışkanlıklarını birlikte ele alan ve böylece imparatorluğun mutfak kültürünün zenginliğini, toplumsal katmanlar arasında benzerlik ve farklılıkları yansıtan makalelerden oluşmuştur.”
Yazarlar Hakkında;
Arif Bilgin: 1989’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisansını Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Bilim Dalı’nda 1994 yılında bitirdi. 2000 yılında aynı bilim dalında “Osmanlı Sarayının İaşesi (1453-1650)” isimli doktora tezini tamamladı. Chicago Üniversitesi ve London School of Economics’de misafir öğretim üyesi olarak bulundu ve çeşitli araştırmalar yaptı. Yrd. Doç. olarak atandığı 2003 yılından bu yana Sakarya Üniversitesi’nde görev yapan Bilgin, Tarih Bölümü Başkanlığı, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü, Etik Kurul Başkanlığı, Osmanlı Araştırmaları Merkezi Müdürlüğü ve İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Kurucu Dekanlığı yapmıştır. TÜBİTAK bünyesindeki Sosyal ve Beşerî Bilimler Destekleme Grubu’nda (SOBAG) Danışma Kurulu üyeliği (2014-2016) ve SOBAG Yürütme Kurulu üyeliği yapan (2016-2020) Bilgin, hâlen Türk Tarih Kurumu Bilim Kurulu ve YÖK Yürütme Kurulu üyesidir. Osmanlı Saray Mutfağı, Osmanlı Taşrasında Bir Maliye Kurumu: Bursa Hassa Harç Eminliği, Türk Mutfağı ve Topraktan Sofraya Sakarya Mutfağı yayımlanmış kitapları arasındadır. Bilgin’in Bursa Hassa Harç Eminliği kitabı Osmanlı Bankası Arşivi ve Araştırma Merkezi ile Avrupa Bankacılık ve Finans Tarihi Birliği’nin müştereken verdiği Bankacılık ve Finans Tarihi ödülünü aldı. Sakarya Mutfağı kitabı ise Dünya Kitap Yılın Gastronomi Kitabı seçildi ve Gourmand World Cookbooks Awards’ın Mutfak Tarihi alanındaki ödülüne layık görüldü. Bilgin 2015’ten bu yana düzenli olarak yapılan Osmanlı Araştırmaları Kongresi’nin başkanlığını ve Osmanlı araştırmalarına münhasır bir dergi olan Kadim’in editörlüğünü yürütmektedir.
Ömer Faruk Can: Hâlihazırda Sakarya Üniversitesi Tarih Bölümü’nde doktor öğretim üyesi olarak görev yapan Can, lisans derecesini Uludağ Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden (2008), yüksek lisans derecesini ise İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü’nden aldı (2013). İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi’nde Prof. Dr. Ali Akyıldız’ın danışmanlığında hazırladığı “Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı: Azmzade Sadık el-Müeyyed Paşa’nın Hayatı ve Faaliyetleri (1860-1910)” başlıklı doktora tezini 2022’de savundu. Arapça eğitimi almak üzere 2007’de Mısır’a gitti. 2011-2012 eğitim-öğretim döneminde Paris’teki Institut National des Langues et Civilisations Orientales’de (INALCO) Türkoloji ve Arap Çalışmaları programlarına katıldı. King’s College London’da (KCL) misafir araştırmacı olarak bulundu (2019). 2013-2022 yılları arasında TDV İslâm Araştırmaları Merkezi’nin (İSAM) Araştırmacı Yetiştirme Projesi’nde (AYP) yer aldı. Hâlen Sofya Üniversitesi “St. Kliment Ohridski”de misafir araştırmacıdır. İSAR Araştırma Merkezi tarafından yürütülen “Sultantepe Özbekler Tekkesi Projesi”nde görev aldı. TÜBİTAK tarafından desteklenen “Osmanlı İstanbul’unun Servet ve Demografik Yapısı (16501810)” ve “Sosyokültürel, Tarihi ve Dini Boyutlarıyla Sultantepe Özbekler Tekkesi” projelerinde araştırmacıdır. Eyüb Sabri Paşa’nın Mir’âtü’l-Haremeyn: Mir’ât-ı Mekke adlı eseri (Yazma Eserler Kurumu, 2018) ile Dr. Ethem Bakar’ın İrade Terbiyesi’ni (Ketebe, 2023) neşre hazırladı.
