IRAK SORUŞTURMA RAPORU
Birleşik Krallık parlamentosu tarafından özel bir soruşturmanın sonucu olarak yayınlanan raporda, ülkenin 2003 yılında Irak işgaline giden yolda hem içerdeki siyasi ve kurumsal karar alma süreçleri, hem de ABD ve BM nezdindeki dış faaliyetler, gün be gün analiz ediliyor.
İyidüşün Yayınları, Birleşik Krallık parlamentosu tarafından yayınlanan Irak Soruşturma Raporu kitabını yayınladı. Kitap Türkçeye İngilizce’den M. İkbal Saylık tarafından çevrildi.
Birleşik Krallık’ta Tony Blair hükümetinin 2003’teki Irak Savaşı öncesi ve sonrası aldığı kararlara yönelik olarak yapılan en kapsamlı soruşturmanın sonucu olarak yayınlanan TheIraq Inquiry Report başlıklı raporun Yönetici Özeti bölümünün çevirisi olan kitap 260 sayfadan oluşuyor.
Tony Blair 2007’de başbakanlığı bıraktıktan sonra halefi Gordon Brown, İngiliz askeri gücünün Irak’tan çekilmesinin tamamlandığı Haziran 2009’da, bu soruşturma için Sir John Chilcot başkanlığında beş kişilik bir komisyon oluşturdu ve böylece rapor Chilcot Raporuolarak da anıldı.
Soruşturma raporu, Birleşik Krallık Hükümetinin, 2001’de ilk askeri müdahale ihtimalinin ortaya çıktığı andan 2009’da birliklerinin ülkeden ayrıldığı döneme kadar olan zaman dilimindeki karar alma sürecini; Başbakanlık, ilgili bakanlıklar, istihbarat, genelkurmay, hukuki danışmanlıklar ve diğer geçici olarak oluşturulan birimler de dâhil devlet mekanizması içindeki tüm unsurların çalışma, toplantı, rapor, değerlendirme notları ve kararlarını dönemin koşullarında isabetli olup olmadıkları bağlamında gün be gün takip edilebilecek bir kronolojik hat üzerinden masaya yatırıp analiz ediyor. Rapor aynı zamanda, Irak’ta yaşanan ihtilafların odağında yer alan konularla ilgili ulaştığı sonuçları da açık bir şekilde ortaya koyuyor. Bu konular arasında, Mart 2003’te destekleyici bir BMGK kararı olmaksızın askeri müdahalede bulunma kararını şekillendiren koşulların ve işgalden önce istihbarat birimleri tarafından verilen Irak’ın kitle imha silahları (WMD) kapasitesine ilişkin raporların değerlendirilmesi, askeri harekâtın uluslararası hukuka uygun olup olmayacağı konusunda verilen tavsiyeler, çatışma sonrası dönem için yeterli hazırlıktan ve bunun sonucu olarak işgalden sonra Irak’ta giderek kötüleşen güvenlikle mücadele etmek için gerekli güçten yoksunluk gibi konular yer alıyor. Yönetici Özeti, aynı zamanda Soruşturma’nın temel bulgularını ve raporun birbirinden ayrı bölümlerinden çıkarılan sonuçlardan alınan derslerin bir derlemesini de içeriyor.
Soruşturma komisyonunun başkanı John Chilcot, Cambridge Üniversitesi’nden 1963 yılında mezun olur olmaz devlet hizmetinde görev almış, İçişleri Bakanlığı’nda başlayan kariyerini Kuzey İrlanda Masası başkanlığından 1997’de emekli olarak sonlandırmış, 1998 yılında Sir unvanına layık görülmüş, 1999 ve 2004 arasında MI5 ve MI6 personeline işleri ve çalışma koşullarıyla ilgili şikâyetlerinde müşavirlik hizmeti vermiş, 2004 yılında kral veya kraliçeye danışmanlık yapan köklü Özel Konsey’e (Privy Council)atanmış deneyimli bir bürokrat. Komisyonun diğer üyeleri, 2012 yılında ağır bir hastalığa yakalanıp 2015 yılında vefat eden Sir Martin Gilbert dışında, Sir Lawrence Freedman, Sir Roderic Lyne ve Barones Usha Prashar’dan oluşuyor. Irak Soruşturma komitesi çalışmalarında atanan iki önemli danışman ise, eski Genelkurmay Başkanı General Sir Roger Wheeler ve eski Uluslararası Adalet Divanı Başkanı Dame Rosalyn Higgins QC.
2001-2009 yılları arasındaki olayları inceleyen ve 7 yıl süren bir çalışmadan sonra 6 Temmuz 2016 tarihinde kamuoyuna açıklanan The Iraq Inquiry Report, Yönetici Özeti dışında toplam 12 cilt, 6.147 sayfa ve 2,4 milyon kelimeden oluşuyor. Soruşturma kapsamında Tony Blair, Gordon Brown ve bazı eski bakanlar ile dönemin üst düzey askeri ve istihbarat yetkilileri dâhil 150’den fazla kişi Komisyon’a ifade verdi, 150 binden fazla resmi belge incelendi. Yapılan görüşmelerin ve alınan ifadelerin video ve belgeleri raporun tamamı ile birlikte www.iraqinquiry.org.uk adresinde yayınlandı. Chilcot Komisyonu’nun faaliyetleri Birleşik Krallık’a yaklaşık 10 milyon sterline mal oldu.